Gnieźnik leśny (Neottia nidus-avis)
Nazwa rodzajowa neottia pochodzi od greckiego wyrażenia oznaczającego ptasie gniazdo i została utworzona w nawiązaniu do bardzo charakterystycznie uformowanych, mięsistych korzeni, otaczających grube kłącze. Również nazwa gatunkowa nidus-avis w tłumaczeniu z języka łacińskiego oznacza gniazdo ptaka.Nie łamiąc przepisów w naturze trudno się o tym osobiście przekonać, ponieważ roślina jest chroniona.

W latach 1946-2014  podlegała ochronie ścisłej, obecnie pozostaje pod ochroną częściową. Choć występuje na terenie całego kraju, aż po regiel górny, to jednak jest rzadko spotykana, a w wielu miejscach wymarła. Jeśli uda się zobaczyć jeden egzemplarz, można liczyć na kolejne, ponieważ często tworzy liczne kolonie. Występuje głównie w cienistych lasach liściastych, przede wszystkim buczynach i grądach, w górach - w borach jodłowych. Wchodzi też na tereny przekształcone przez człowieka i dlatego można natknąć się na nią w starych parkach i borach sosnowych, posadzonych na siedliskach lasów liściastych. Preferuje gleby bogate w węglan wapnia.
Należy do rodziny storczykowatych i jest przedstawicielem nielicznej grupy cudzożywnych roślin bezzieleniowych. Większą część roku spędza pod ziemią. Niezdolna do fotosyntezy nadziemna część gnieźnika pojawia się tylko w okresie kwitnienia, które odbywa się w maju i czerwcu. Biało- lub żółtobrunatna, naga łodyga ma do 50 cm wysokości. Liście są zredukowane do 4-5 pochwiastych łusek. Małe kwiaty, w liczbie od 10 do 30, zebrane są w grono o długości do 20 cm. Nie mają ostrogi, a warżka jest na końcu rozcięta na dwie łatki. Działki okwiatu przypominają hełm. Roślina kwitnie po raz pierwszy najwcześniej po dziewięciu latach. Jeśli gleba jest zbyt twarda, kwitnie też pod ziemią. Mimo że pozostają zasuszone, pędy obumierają po wydaniu nasion, które mogą wykiełkować dopiero po wniknięciu do nich strzępków grzyba glebowego, będącego dla rośliny jedynym dostarczycielem substancji odżywczych zawartych w próchnicy.
Opis i zdjęcia Cezary Jastrzębski